Central Download

Birle?ik Krall?k (?ngiltere, Kuzey ?rlanda, Galler, ?skoçya) halklar?, dün gece yap?lan referandumda Avrupa Birli?i’nden ayr?lma yönünde bir karar verdi. Referandum öncesinde yap?lan neredeyse tüm anketler, referandumdan az farkla da olsa “AB’de kalal?m” karar?n?n ç?kaca?? yönündeydi.[1] Hatta dün gece geç saatlerde aç?klanan Yougov’un sand?k ç?k?? anketleri de, referandum sonucunda % 52-% 48 oranlar?yla AB’de kal?naca??n? gösteriyordu. Ancak sabaha kar?? hiç beklenmeyen oldu ve Britanya halk? % 51,9 oran?nda “AB’ye hay?r” diyerek, Birle?ik Krall?k’?n AB’den ayr? ve egemenli?ini Brüksel’e devretmeyen ba??ms?z bir devlet olmas? yönünde oy kulland?. Seçime kat?l?m % 72,2 oran?nda seyrederken, bu oran, genel seçimlere kat?l?mdan daha yüksek olmas? ba?lam?nda da oldukça dikkat çekici oldu.[2] Herkesin merak etti?i konuya dönersek, peki, ?imdi ne olacak?

Referandum sonras?nda ilk belirtilmesi gereken, halk?n verdi?i “AB’ye hay?r” karar?n?n hemen geçerli olmayaca??d?r. Nitekim Birle?ik Krall?k ve AB aras?ndaki Gümrük Birli?i’nin ve serbest ticaret anla?malar?n?n yeniden düzenlenmesi ve AB ülkelerinde ya?ayan ve çal??an ?ngilizlerin durumu konusuna aç?kl?k getirilmesi, bundan sonra en az 6 ay hatta bir y?ll?k bir çal??may? gerektirecek zorlu bir süreç olacakt?r. Ancak Birle?ik Krall?k’?n elini kolayla?t?racak önemli bir faktör, ülkenin zaten Schengen bölgesine ve avro (euro) para birimine dâhil olmamas?d?r. Bu nedenle, fiili anlamda Brexit, 2017 veya en geç 2018’de rahatl?kla gerçekle?ebilecektir. Ba?bakan David Cameron, referandum sonras?nda Ekim ay?ndaki parti kongresinde istifa edece?ini söylemi? ve Britanya halk?n?n karar?na sayg? duydu?unu belirtmi?tir.[3] Bu durumda, Ekim ay?nda Cameron’?n yerine Muhafazakâr Parti içerisinden yeni bir ismin geçmesi olas? gözükmektedir. Bu isim, Brexit kampanyas?n?n öncülerinden olan eski Londra Belediye Ba?kan? Boris Johnson olabilir. Ancak Muhafazakâr Parti içerisinden Cameron’?n istifa etmemesi yönünde büyük bask? gelirse, Cameron, göreve devam edece?i 3 ayl?k süre içerisinde bu karar?n? gözden geçirebilir. Bu noktada, Cameron konusunda kamuoyundaki genel e?ilimler ve Labour (??çi Partisi) gibi muhalif partilerin tav?rlar? da son derece etkili olacakt?r. Brexit’e en büyük destek veren UKIP lideri Nigel Farage ise, bu karar? “ba??ms?zl?k günü” olarak de?erlendirmi? ve referandum sonucunu kendisi ve partisinin siyasal gelece?i için ustal?kla kullanmaktad?r. Karar?n bir di?er önemli özelli?i ise, henüz sadece bir “tavsiye karar?” niteli?inde olmas? ve geçerli olabilmesi için parlamento karar?n?n gerekmesidir. Dolay?s?yla, egemen olan Avam Kamaras?’nda bu yönde bir karar al?nmadan, Brexit’in gerçekle?mesi mümkün de?ildir.[4] Ancak ?ngiltere gibi demokrasinin çok köklü oldu?u bir ülkede, parlamentonun da referandum sonucuna uygun davranmas? neredeyse kesin gibidir.

Referandum sonuçlar?, Birle?ik Krall?k’?n farkl? bile?enlerinin Avrupa Birli?i konusunda ya?ad??? fikir ayr?l?klar?na da ???k tutmu?tur. Örne?in, ?ngiltere genelinde AB yanl?s? oylar % 46,6 oran?nda kal?rken, bu oran Galler’de % 47,5, Kuzey ?rlanda’da % 55,8 ve ?skoçya’da % 62 oranlar?na kadar yükselmi?tir.[5] Bu durum da, Brexit’e daha çok ?ngilizlerin destek verdi?ini göstermektedir. Bu karar?n ard?ndan, özellikle ?skoçya gibi ba??ms?zl?k e?ilimleri ve AB yanl?l???n?n yüksek oldu?u Birle?ik Krall?k’a ba?l? özerk bölgelerde neler ya?anabilece?ini kestirmek kolay de?ildir. Bu konu, ?skoçya’n?n ba??ms?zl??? için uygun bir f?rsat yaratabilece?i gibi, tam tersine Britanya kimli?i içerisinde ?skoç ayr?l?kç?l???n?n daha da zay?flat?lmas? sonucunu da verebilir. Bu nedenle, ?skoçya’da büyük a??rl??? olan ayr?l?kç? ?skoç Ulusal Partisi’nin (SNP) alaca?? kararlar ve geli?tirece?i politikalar, bundan sonra ?skoçya ve Birle?ik Krall?k için çok önemli olacakt?r.

Brexit referandumu haritas? (maviler ço?unlukla “AB’ye hay?r”, sar?lar ço?unlukla “AB’ye evet” yönünde oy veren bölgeler[6]

Karar?n etkilerinin hemen hissedildi?i alan ise piyasalar oldu. Karar?n ard?ndan sterlin (pound), dolar (% 3,3 oran?nda) ve avro (% 7 oran?nda) kar??s?nda en büyük de?er kayb?n? ya?arken, Londra Borsas? da güne yüzde 7 oran?nda de?er kayb?yla ba?lad?.[7] Bu durum, 1985 y?l?ndan beri borsan?n en büyük de?er kayb? olarak dikkat çekti.[8] Referandum sonucu Asya piyasalar?n? da etkilerken, Japon Nikkei Borsas? da yüzde 8 oran?nda önemli bir dü?ü? ya?ad?. Elbette, bunlar? karar?n yaratt??? ilk ?ok dalgas? kapsam?nda de?erlendirmek gerekiyor. Ancak borsa ve döviz kurunda ya?anan sorunlar?n devam etmesi, elbette Muhafazakâr Parti iktidar?n?n gelece?i aç?s?ndan da önemli bir sorun te?kil edecek ve ??çi Partisi, ?skoç Ulusal Partisi (SNP) ve UKIP gibi muhalif partilerin oy oranlar?n? artt?rabilecektir. ?ngiltere Merkez Bankas? guvernörü Mark Carney ise, ?ngiliz Merkez Bankas? ve ?ngiliz bankalar?n?n karara haz?rl?kl? oldu?unu aç?klam?? ve piyasalara s?cak para (likidite) ak???n?n sa?lanaca?? taahhüdünü verilmi?tir.       

Bu noktada, Brexit karar?n?n yaln?zca Birle?ik Krall?k için de?il, Avrupa Birli?i için de birli?i temelden sarsabilecek önemli bir dönüm noktas? oldu?u belirtilmelidir. Zira birçok aç?dan halen Avrupa’n?n lider ülkelerinden olan ?ngilizlerin bu karar?, di?er Avrupa halklar?n? da kolayl?kla etkileyebilecektir. Zira Avrupa kar??tl??? ya da ?üphecili?i (euroscepticism) zaten hâlihaz?rda Avrupa’n?n yükselen ideolojik e?ilimi durumundad?r. Nitekim ?ngiliz halk?n? kutlayan Marine Le Pen (Fransa) ve Geert Wilders (Hollanda) gibi Avrupal? a??r? sa? liderler, bu karar? sevinçle kar??lam?? ve kendi ülkelerinde de benzer bir geli?me olmas? yönünde görü? belirtmektedirler.[9] AB yanl?s? çevrelerde ise, bu karar üzüntüyle kar??lanm?? ve gelecek konusunda endi?eler do?urmu?tur.[10] Bu karar, AB’nin güvenilirli?i ve gelece?i konusunda ciddi anlamda soru i?aretlerinin do?mas?na neden olacak ve muhtemelen AB kar??t? partilerin k?ta Avrupas?’ndaki yükselme trendini devam ettirecektir.[11] Ancak Britanya’n?n birlikten ayr?lmas?, Alman-Frans?z eksenindeki federalist güçleri belki de memnun edecektir. Zira zaten tam anlam?yla bir birli?e (ever closer union) en ba??ndan beri kar?? olan Birle?ik Krall?k’?n gidi?inin ard?ndan, belki de Avrupa Birli?i’nin kalan üyeleriyle tam anlam?yla federal bir yap?ya dönü?mesi mümkün olabilir.

Referandum sonucu, kan?mca Britanya ve dünya siyasetine dair baz? önemli mesajlar da vermi?tir. Bunlar ?öyle özetlenebilir;

?ngiltere ve Avrupa’da geli?meleri yak?ndan takip etmeye devam edece?iz.

Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMEC? 

[1] http://www.nytimes.com/2016/06/25/world/europe/britain-brexit-european-union-referendum.html.

[2] http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-36420148.

[3] http://www.bbc.com/news/uk-politics-36615028.

[4] http://www.theguardian.com/politics/2016/jun/23/eu-referendum-legally-binding-brexit-lisbon-cameron-sovereign-parliament.

[5] http://www.bbc.com/news/politics/eu_referendum/results.

[6] http://www.bbc.com/news/uk-politics-36616028.

[7] http://www.bbc.com/news/business-36611512.

[8] http://www.lemonde.fr/referendum-sur-le-brexit/article/2016/06/24/l-inquietude-des-marches-financiers-apres-le-brexit_4957043_4872498.html.

[9] http://www.bbc.com/news/world-europe-36615879.

[10] http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-36614643.

[11] http://www.nytimes.com/2016/06/25/world/europe/britain-brexit-european-union-referendum.html.