Central Download

23 Haziran 2016 tarihinde yap?lan halk oylamas? sonucunda yüzde 52’ye yüzde 48 oranla Avrupa Birli?i’nden ayr?lma (Brexit) yanl?lar?n?n galip geldi?i Birle?ik Krall?k’ta, yeni Ba?bakan Theresa May önderli?inde ve Birle?ik Krall?k?n Brexit sürecini yönetmek amac?yla kurulan Muhafazakar Parti kabinesi görevine dün ba?lad?. Referandumdan ç?kan beklenmedik ayr?l?k karar? neticesinde istifa etmek zorunda kalan David Cameron, koltu?unu önceki ?ç ??leri Bakan? ve unutulmaz Britanya Ba?bakan? “Demir Leydi” Margaret Thatcher’a benzetilen May’a devretmek zorunda kal?rken, kabinenin önemli Bakanl?klar?nda da kayda de?er de?i?imler ya?and?.[1] Bu yaz?da, Birle?ik Krall?k’ta Brexit referandumu ard?ndan ya?anan geli?meleri özetlemeye ve yorumlamaya çal??aca??m.

Dün Kraliçe ?kinci Elizabeth’le görü?mesi sonras?nda hükümeti kurma görevini devralan ve yeni kabinesini k?sa bir süre içerisinde ilan eden Theresa May[2], 1956 do?umlu deneyimli bir politikac?. Maidenhead seçim bölgesinden 1997 y?l?ndan beri Muhafazakâr Parti milletvekili olan May, 2010 y?l?ndan beri ?ç ??leri Bakan? olarak görev yap?yordu. Yakla??k 6 y?ll?k görev süresiyle, ??çi Partili James Chuter Ede’den beri, yakla??k 60 y?ld?r Birle?ik Krall?k’ta en uzun süre ?ç ??leri Bakan? olarak ofiste kalan siyasetçi olan May[3], göç[4], internet özgürlükleri[5], suçla mücadele ve AB ile ili?kiler gibi birçok kat?da kat? fikirlere sahip olmas?na kar??n, e?cinsel evliliklerine verdi?i destekle daha önce dünya bas?n?nda dikkat çekmi?ti.[6] Görevi devrald?ktan sonra yapt??? ilk konu?mada, ayr?cal?kl? az?nl??a ve e?itsizliklere kar?? mücadele edece?ini söyleyen May, daha iyi bir Britanya kurma sözü vererek halka umut a??lamaya çal??t?.[7] May’in bu yapt??? elbette çok do?ru; zira Brexit karar? ard?ndan piyasalarda ya?anan olumsuz geli?meler ve pound’un de?er kayb? ya?amas?, Birle?ik Krall?k’ta son birkaç haftad?r halkta olumsuz bir havan?n do?mas?na yol açm??t?. ?skoçya ve Kuzey ?rlanda’dan gelen tehditler ve ayr?l?k sinyalleri de, bu olumsuz havay? daha da karamsar hale getiriyordu. Ancak May, dün yapt??? konu?mayla moralleri düzeltmeye çal??t?. May’in Ba?bakan olarak göreve ba?lamas?n? de?erlendiren Brookings Enstitüsü’nden Richard V. Reeves, onun (1) tecrübesi, (2) esnekli?i, (3) modernle?tirici içgüdüleri, (4) Brexit sürecinde AB’de kal?nmas?n? savunmas? ve AB yanl?lar?nca da dü?man olarak görülmemesi, (5) istikrar yanl?s? olmas? ve erken seçim istememesi, (6) Birle?ik Krall?k tarihinin ikinci kad?n Ba?bakan? ve dünyada az say?daki kad?n liderlerden biri olmas? ve (7) bir devlet okulundan yeti?mi? olmas? sebebiyle önceki Ba?bakan David Cameron’?n aksine aristokrat bir görüntü çizmemesini, en önemli avantajlar? olarak belirtiyor. Ancak bunlar, somut ba?ar?larla desteklenmeden hiçbir anlam ifade etmeyen daha ziyade imaja dayal? unsurlar. Zira May’in, ekonomi, iç politika ve d?? politikada ba?ar?l? bir performans göstermesi ve reel kazan?mlar elde etmesi gerekiyor. 

May’in D?? ??leri Bakanl???na eski Londra Belediye Ba?kan? ve Brexit’in en hararetli savunucular?ndan Boris Johnson’? atamas? ise[8], halka ve dünyaya önemli bir mesaj olarak okunmal?. Brexit sürecinde “hay?r” oyu verilmesi için en çok çaba gösteren Muhafazakâr Partili politikac? olan Johnson, asl?nda Ba?bakanl?k için de favori isimlerden birisi olarak gösteriliyordu. Ancak Ba?bakanl??a uygun olmad???n? söyleyerek liderlik yar???ndan çekilen Johnson, May taraf?ndan adeta ödüllendirilerek yeni kabinede D?? ??leri Bakan? yap?ld?. Johnson, k?sa bir süre önce eski Ba?bakanlardan Winston Churchill hakk?nda yazd??? kitapla gündeme gelen ve Birle?ik Krall?k’?n AB’ye dü?man olmadan kendi tarihsel imparatorluk miras?na dayal? ba??ms?z bir d?? politika ve ekonomi politikas? uygulamas? gerekti?ini söyleyen bir siyasetçi ve bu süreç için de çok do?ru bir seçim olarak gözüküyor. May’in D?? ??leri Bakanl???na Johnson’? atamas?, Brexit’in sürecinin geri dönülemez oldu?unu ve art?k Birle?ik Krall?k’?n tüm planlar?n? yeni döneme göre yapt???n? gösteriyor.

Theresa May kabinesinde Brexit sürecini yönetmek için AB Bakanl???na atanan ki?i ise, 1948 do?umlu deneyimli ?ngiliz muhafazakâr siyasetçi David Davis oldu. Davis, elbette Ba?bakan May ve D?? ??leri Bakan? Johnson’la koordinasyon halinde, bu süreci ?ekillendiren isim olacak. Davis’in sorumlulu?u büyük; çünkü Birle?ik Krall?k’?n AB ile kuraca?? yeni ili?kinin biçimini ve parametrelerini belirlemek kolay bir i? olmayacakt?r. Hayat?n neredeyse tüm alan?n? kapsayan AB standartlar? ve kurallar?, her ne kadar Britanya hiçbir zaman Schengen alan? üyeli?i ve ortak para birimi avronun kullan?m?na geçmese de, y?llard?r uygulanan baz? politikalar?n rafa kald?r?lmas? anlam?na gelecektir. Birle?ik Krall?k’?n serbest ticaret için çok gerekli olan Gümrük Birli?i anla?mas?n? toptan m?, yoksa tüm üye ülkelerle ayr? ayr? m? imzalayaca??, Avrupa’da ya?ayan ve çal??an ?ngilizler ile Birle?ik Krall?k’ta ya?ayan AB vatanda?lar?n?n ko?ullar?n?n nas?l düzenlenece?i ve daha birçok siyasal, ekonomik ve sosyal konu, Davis’in iyi yönetmesi gereken zor pazarl?klara sahne olacakt?r. Brexit sürecine en ba??ndan beri destek veren Davis, 50. maddenin hemen i?letilerek Brexit sürecinin h?zl? bir ?ekilde sonland?r?lmas?n? istedi?ini söylüyor.[9] Ancak en h?zl? durumda bile, bu sürecin bir y?ldan önce tamamlanmas? zor gözüküyor. Daha önemlisi, bu sürecin AB ile Birle?ik Krall?k aras?nda dostane bir ?ekilde yönetilmesinin çok gerekli olmas?. Çünkü Brexit karar? ard?ndan bunu AB projesine ihanet olarak gören baz? Avrupal? siyasetçiler, Birle?ik Krall?k aleyhine ad?mlar at?lmas?n? savunuyor ve halk?n karar?na sayg? göstermiyorlar. Dolay?s?yla, Davis’in i?i hiç de kolay olmayacak.

There May’in yeni kurdu?u kabinesinde, daha önce Savunma Bakan? ve son olarak da D?? ??leri Bakan? olarak görev yapan Philip Hammond, George Osborne’un yerine Maliye Bakan? olarak atand?. Hammond, deneyimiyle bu görevinden üstesinden rahatl?kla gelebilecek bir isim. Daha çok David Cameron’a yak?n bir isim olarak bilinen Osborne ise, bir aralar parti liderli?i için de ismi geçmesine kar??n, Bakanl?k ve belki de Genel Ba?kanl?k için mücadele etmeyi May’in liderli?i sonras?na ertelemek zorunda kalacak. May’in kabinesindeki kad?n Bakanlar da dikkat çekti. Örne?in, Amber Rudd, May’den bo?alan koltu?a oturarak yeni ?ç ??leri Bakan? oldu.[10] Justine Greening ise, Uluslararas? Geli?me Bakan? olarak görevine devam edecek. Ayr?ca Michael Fallon Savunma Bakan? olarak konumunu korudu ve Liam Fox Uluslararas? Ticaret Bakanl???na atand?.

Peki, May’in önündeki zorluklar neler olacakt?r? Elbette, Brexit süreci bu zorluklar?n en büyü?ü ve en acil olan?d?r. May, her ne kadar kendisi AB’de kal?nmas?n? savunmu? olsa da, Brexit sürecini en iyi ?ekilde yönetmek ve Britanya halk?na gelecek ad?na en iyi ko?ullar? sunmak zorundad?r. Ekonomi, di?er en önemli gündem maddesi olacakt?r. Birle?ik Krall?k’?n Ba?bakan Cameron döneminde oldu?u gibi ekonomik büyümeye ve yeni i? imkânlar? yaratmaya ihtiyac? vard?r. Gelir e?itsizliklerinin azalt?lmas? ve sosyoekonomik sorunlar?n çözülmesine, bu yeni dönemde, Cameron dönemine k?yasla daha fazla önem verilmelidir. Ayr?ca Londra’n?n dünya finans merkezi konumunu koruyabilmesi de son derece hayati bir meseledir. Bunlar d???nda, ?skoçya ve Kuzey ?rlanda’daki ayr?l?kç? ak?mlar konusunda ne yap?laca??, May için çok önemli bir s?nav olacakt?r. ?skoçya’da giderek güçlenen ayr?l?kç? ak?m, ?imdilerde AB’den ayr?lma karar? al?nmas?n? da f?rsat bilerek yeni bir ba??ms?zl?k referandumu düzenlemek istemektedir. Birle?ik Krall?k hükümetinin buna izin verip vermeyece?i ise bilinmemektedir. Her ne kadar, daha iki y?l kadar önce yap?lan referandumda ayr?lma karar? ?skoç halk?nca reddedilse de, ?imdi AB’den ayr?lma durumu nedeniyle "evet" oyu ?skoçlarda daha a??r basabilir. Bu ise, Birle?ik Krall?k’?n küçülmesi anlam?na gelecektir. ?skoçya ve Kuzey ?rlanda konular?nda sorunlar?n? çözmesi durumunda ise, Birle?ik Krall?k, d?? politikada daha aktif ve AB’den farkl? aray??lara yelken açabilir. Bu; Ortado?u’da ABD ile ortak olarak daha aktif ve sert güç unsurlar?n? da devreye sokan ?ahin bir siyasi çizgi, ya da Asya’da ekonomi temelli ve Çin ve Hindistan ba?ta olmak üzere bölge ülkelerini merkeze alan liberal bir görünüm arz edebilir. Ancak bunlar? uygulamaya sokmak için, öncelikle iç sorunlar?n çözülmesi ve halka umut a??lanmas? gerekmektedir. Ayr?ca son y?llarda Birle?ik Krall?kta AB yanl?s? politikalar d???nda hiçbir politika üretemez hale gelen anamuhalefet ?ngiliz ??çi Partisinin yeni döneme uygun hale getirilmesi de, her ne kadar bu konu May hükümetinin görevi olmasa da, ülkede yeni dönemde önemli bir siyasi mesele haline gelecektir. Labour?n AB yanl?s? çizgide kal?p kalmayaca??, Jeremy Corbynnin liderli?e devam edip etmeyece?i ve partinin yeni dönemde di?er konularda nas?l bir politika izleyece?i, ku?kusuz hükümetin performans? kadar önemli bir konu olacakt?r. Zira Muhafazakar Partinin alternatifi halen sadece ??çi Partisidir.

Son olarak, Brexit sonras? Birle?ik Krall?k’a dair baz? aç?klamalar yapmakta fayda var. Birle?ik Krall?k’?n AB’den ayr?lmas?n? a??r? sa? ve ?rkç?l?kla ba?da?t?ran birçok görü? ve haber, asl?nda bu ülkenin kendi içerisinde AB kadar ço?ulcu olan yap?s?n? görmezden gelmektedir. Bugün ?ngiltere ba?ta olmak üzere Birle?ik Krall?k’? olu?turan tüm ülkelerde (?skoçya, Galler, Kuzey ?rlanda), zaten hâlihaz?rda önemli oranda eski ?ngiliz kolonisi ülkelerden gelen -farkl? ?rk ve dinlerden- göçmen nüfus bar?nmaktad?r. Elbette AB’den ayr?lma karar?n?n do?rulu?u veya yanl??l???n?, Birle?ik Krall?k’?n ekonomik ve siyasi performans? zaman içerisinde gösterecektir. Ayr?ca Brexit yanl?s? gruplar içerisinde de, hakikaten az?msanmayacak ölçüde ?rkç? ve a??r? sa?c? ki?iler vard?r. Ancak temelde bir d?? politika tercihi ve egemenlik meselesi olan bu konuyu otomatik olarak ?rkç?l?kla ba?da?t?rmak, kan?mca son derece önyarg?l?d?r. Zira unutulmamal?d?r ki, bugün Birle?ik Krall?k’ta Londra Belediye Ba?kan? seçilen ki?i, Pakistan as?ll? bir Müslüman olan Sad?k Han’d?r. Oysa AB üyesi birçok ülkede, bu gibi ?eyler henüz hayal bile edilemez durumdad?r. Dolay?s?yla, ço?ulculu?u salt AB üyeli?i ile s?n?rland?rmak son derece hatal? bir yakla??md?r. Ayr?ca, son dönemde AB’den gelen sinyaller, bu birlik içerisindeki ço?ulcu yap?n?n yak?n gelecekte giderek daha da azalaca?? yönündedir. ?imdilik daha çok Türkiye’nin üyelik sürecine ve Suriyeli göçmenlere yönelen bu ?rkç? tepkiler, zamanla Arap ve Afrika kökenli nüfus ba?ta olmak üzere tüm göçmen nüfusa ve genel olarak tüm Müslümanlara da dönebilir. Bu nedenle, Birle?ik Krall?k’?n bu tarihi karar?n? uzun bir dönem içerisinde gözlemlemek ve de?erlendirmek gerekir.

Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMEC?

[1] De?i?ikliklere buradan bak?labilir; https://www.gov.uk/government/collections/ministerial-appointments-july-2016.

[2] http://www.bbc.com/news/uk-politics-36788782.

[3] https://next.ft.com/content/896aaa54-12bf-11e4-93a5-00144feabdc0.

[4] http://www.dailymail.co.uk/news/article-3126535/EU-ministers-hold-emergency-talks-Mediterranean-migrant-surge-Theresa-admits-crisis-reached-UK-border.html.

[5] http://www.theguardian.com/world/2015/nov/04/theresa-may-surveillance-measures-edward-snowden.

[6] http://www.pinknews.co.uk/2012/05/24/breaking-news-home-secretary-theresa-may-comes-out4marriage/.

[7] http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/theresa-may-prime-minister-speech-david-cameron-downing-street-a7135231.html.

[8] http://www.bbc.com/news/uk-politics-36789972.

[9] http://www.reuters.com/article/uk-britain-eu-davis-factbox-idUKKCN0ZT2K0.

[10] http://www.telegraph.co.uk/news/0/who-is-in-new-prime-minister-theresa-mays-cabinet/.